Perfectionisme op de werkvloer: vloek of zegen?

​Ik val maar meteen met de deur in huis. Mijn naam is Catherine Vanhullebusch, ik ben 41 jaar, oprichter en zaakvoerder van Job Design en ik ben een herstellende perfectionist. 

Nu heb ik - gelukkig! - door de jaren heen wel al beter leren omgaan met mijn perfectionisme, maar af en toe steekt het P-monster zijn kop weer op en heb ik alle moeite van de wereld om hem een kopje kleiner te maken.

​Een uitdaging waar ik ook menig coachee mee zie worstelen. Vandaar deze (allesbehalve perfecte 🤦‍♀️) blogpost. Hoppa!

Wat is perfectionisme?

Of je perfectionisme nu als een positieve dan wel als een negatieve eigenschap beschouwt, we kunnen het er in elk geval over eens zijn dat perfectionisten wezens zijn die de spreekwoordelijke lat voor zichzelf (en vaak ook voor anderen) bijzonder hoog leggen. 
​
Perfectionisten zijn doorzetters, geven zich helemaal en gaan voor het best mogelijke resultaat… ook al vinden ze zelf steevast dat het nog beter had gekunnen (guilty as charged, slik!).

Als je het zo bekijkt, klinkt dat eigenlijk zo slecht nog niet.

Maar er is ook een schaduwzijde: als je perfectionisme uit de hand loopt, kan het ook betekenen dat je een slaaf wordt van je werk, dat je je verliest in details waar niemand anders om maalt of dat je geen fouten van jezelf tolereert (en daar dus ook niks van opsteekt). 

In je drang naar de perfectie rijd je je keer op keer vast, riskeer je belangrijke zaken uit het oog te verliezen en schuif je projecten op de lange baan omdat je het perfecte, pasklare antwoord nog net niet gevonden hebt.

De combinatie pleaser en perfectionist is al helemaal een gevaarlijke cocktail: in een poging om je baas of je klant te behagen, duw je voluit op de gaspedaal - iedereen ziet je in overdrive gaan, maar zelf heb je het amper in de gaten omdat je te druk bezig bent met het perfecte werk af te leveren. 
​
Een illusie natuurlijk, want die perfectie hangt als een mythische wortel die je nooit kan grijpen voor je neus te bengelen. 

Gezond vs. ongezond perfectionisme

In de literatuur vinden we die twee kanten van de medaille ook terug. 

Sociaal wetenschapper en auteur Brené Brown schrijft in haar bestseller ‘De moed van imperfectie’ dat perfectionisme een valkuil wordt wanneer het teveel op de ander gericht is. Als ‘Wat zal mijn baas daarvan denken?’ of ‘Wat gaat mijn klant zeggen?’ het uitgangspunt is, riskeer je in ongezond perfectionisme te vervallen. Een gezonde inspanning, daarentegen, is gericht op jezelf: ‘Hoe kan ik beter worden?’, ‘Wat kan ik hieruit leren?’. 
​
Ook klinisch psycholoog en auteur Jeff Szymanski maakt in The perfectionist’s handbook een gelijkaardig onderscheid.

Volgens Szymanski helpt gezond perfectionisme je om hoge maar bereikbare doelen te stellen én te crushen, waardoor je je voldaan voelt. Een schouderklopje voor jezelf en een boost voor je zelfvertrouwen, check! 

Veel perfectionisten hebben het natuurlijk ook professioneel zo ver geschopt net omdat ze er op gebrand zijn om werk af te leveren op een hoog niveau. Ze koesteren hun perfectionisme zoals een kat een warme radiator koestert op een druilerige herfstdag. Ze dragen het perfectionisme-label met enige trots, want hey, wie wil nu een gemiddelde zijn op de Gauss-curve (ik alvast niet, I confess!).

De vraag is: wat is de kost die daartegenover staat? 
​
De ongezonde variant van perfectionisme, daar hou je volgens Szymanski alleen angst, teleurstelling en het gevoel dat je gefaald hebt aan over. In het slechtste geval geraak je perfect opgebrand. Niet meteen #lifegoals met andere woorden!
​

Waar komt perfectionisme vandaan?

​Er lijkt een consensus te bestaan onder wetenschappers dat perfectionisme vaak aangeleerd gedrag betreft. Gedrag dat niet zelden al in de kindertijd geleerd en bekrachtigd wordt. Of: dat kinderen nabootsen als ze het rondom zich zien van hun high achievers van ouders. Bezin je dus voor je je perfectionistische gedrag introduceert in je gezinsleven, ahum!

Kinderen krijgen al van jongs af te maken met (soms torenhoge) verwachtingen van hun omgeving: ouders, grootouders, leerkrachten, de voetbalcoach of de pianolerares. Soms doemen er dan stemmen op in die kleine hoofdjes die zeggen dat ze niet goed genoeg zijn, of dat ze afgewezen worden als ze niet aan die verwachtingen voldoen.

Perfectionisten prenten zichzelf later vaak in dat ze waardevol zijn om wat ze doen of bereiken - niet omwille van wie ze zijn. Dat geloof ontstaat of wordt versterkt als ze aangemoedigd worden omwille van hun prestaties en niet zozeer omwille van hun inspanningen of hun vooruitgang.  

De drang om perfect te zijn, gooit in hun latere leven roet in het eten, zowel op professioneel vlak als privé. Het zorgt voor vermoeidheid en het gevoel dat uitrusten of genieten gewoonweg not done is. 
​

Nadelen van perfectionisme op de werkvloer

Op het werk wordt perfectionisme vaak gesmaakt - door de baas toch in elk geval.

Wie wil nu geen werknemer die de lat hoog legt, de puntjes op àlle i’s wil en zichzelf daarvoor desnoods in 1000 bochten wringt of tot in de vroege uurtjes doorwerkt? 
​
Nochtans zijn er ook heel wat nadelen verbonden aan het onbeteugelde gedrag van je innerlijke strever op de werkvloer. 

• Je innerlijke perfectionist vertraagt je. Je blijft hangen in het nakijken, bijschaven, overdenken, herwerken, redigeren,... Daardoor laat je ander werk liggen en voor je het weet word je langs alle kanten ingehaald door de deadlines (en door je collega’s die minder lang tobben over hun opdrachten).

 

• Ook je zelf-ontwikkeling komt langzaam maar zeker tot een halt (of pruttelt voort op een laag pitje) omdat je nu eenmaal een pak sneller zou leren mocht je jezelf toelaten om af en toe een fout te maken. Maar de gedachte alleen al doet je huiveren.

 

• Naarmate je de carrière-ladder opklimt, worden andere dingen van je verwacht: leiderschap, visie, strategie,... En dan kan je perfectionisme meer een handicap zijn dan een troef, want je rijdt je vast in details en je durft geen risico’s te nemen (zélfs geen berekende).

​

• Perfectionisten hebben het moeilijk om de teugels te vieren en controle los te laten. Dat wil ook zeggen dat ze vaak het werk naar zich toe trekken (met alle gevolgen voor hun workload van dien). Als ze dan toch eens durven delegeren dan doen ze aan micromanagement en letten ze vooral op de details die niet aan hun hoge standaarden voldoen. 

​

• Tenslotte zorgt perfectionisme ook voor continue stress en dat geeft dan weer een hoger risico voor burn-out. Ook hun neiging om veel over te werken, zelfzorg te verwaarlozen (eet jij vaker wel dan niet aan je bureau?!), geen nee te kunnen zeggen en geen grenzen te kunnen aangeven doet hen op termijn vaak hun perfect geknoopte das om. ​

Hoe omgaan met perfectionisme

Pogen om alles in je werk en in je leven perfect te doen loopt gegarandeerd slecht af. De kans dat die inspanningen je uitputten is in elk geval bijzonder groot, zeker als je alles met evenveel oog voor detail, inspanning en energie wil doen.  

Gezond perfectionisme draait om balans vinden. Volgens Szymanski is er niks mis met willen uitblinken zolang je maar een strategie hebt om de resultaten die je op het oog hebt op een efficiënte manier te bereiken (en je dus niet kost wat het kost verliest in de precieze details van de uitvoering). 

Een manier om het te bekijken is prioriteiten leren stellen. Of investeer jij evenveel tijd en energie in activiteiten die niet zo belangrijk zijn (Netflix-series bingen of sokken sorteren) als in de belangrijke zaken (tijd doorbrengen met je partner of je gezin, aan zelfzorg doen)? Voor perfectionisten is het éxtra belangrijk om hoofdzaak van bijzaak te leren onderscheiden.  

Een andere strategie is om je te baseren op het Pareto Principe of de 80/20 Regel. Als je dit toepast, dan focus je op de 20% van je belangrijkste taken die 80% van de resultaten opleveren. Moet je bijvoorbeeld een presnetatie geven, focus dan 80% van je aandacht en energie op het inhoudelijk belangrijkste stuk.

En lig niet wakker van de details. Dat doen wij ook niet, zelfs niet nu we een typfout in de vorige paragraaf binnensmokkelden. Zag je hem al blinken? Wat dacht de perfectionist in jou? “Hoe is dat nu mogelijk, die gasten van Job Design hebben hun artikel niet eens grondig nagelezen?”. Of “hoe onprofessioneel!’”. 

Ik snap het helemaal, want mijn grootste angst was ooit dat ik zou betrapt worden op een taalfout in mijn mails of presentaties. Maar zeg nu zelf: maakt dat ene schoonheidsfoutje nu zo’n verschil in de waarde die je uit dit artikel haalt? 🤷‍♀️
​

Tips om je perfectionisme te managen

​Als jobcoaches zien we heel wat perfectionisten tegen de muur lopen. Veel ambitieuze professionals menen dat ze hun succes te danken hebben aan hun perfectionisme en vinden het haast onmogelijk om het los te laten. Tegelijk houdt het hen tegen om de volgende stap te zetten - want die volgende stap gaat onvermijdelijk met fouten maken gepaard.

Vaak zijn ze ook zo gefocust en zien ze hun situatie zo eng, dat ze geen oog meer hebben voor hun bredere mogelijkheden, leerkansen of andere skills die ze kunnen ontwikkelen. Wat een zonde van talent en opportuniteiten!

Als je je herkent in het profiel van de Onverbeterlijke Perfectionist, neem dan eens contact op met één van onze loopbaancoaches om je perfectionisme in toom te houden. 
​